artplay.gr – Winterreise: The melancholic human experience before a dying nature
Themelis Glynatsis writes at artplay.gr about the “Winter journey”, a performance of a tenor, an actor and a pianist, based on the romantic song cycle “Winterreise” by Franz Schubert, one of the most enigmatic and melancholic works of Schubert and so of the entire german-austrian tradition.
Tο μελαγχολικό βίωμα του ανθρώπου ενώπιον μιας φύσης που πεθαίνει
Για το «ταξίδι το χειμώνα», μια παράσταση με έναν τενόρο, έναν ηθοποιό και έναν πιανίστα, βασισμένη στον ρομαντικό κύκλο τραγουδιών Winterreise του Franz Schubert, και ένα από τα πιο αινιγματικά και μελαγχολικά έργα του συνθέτη αλλά και της Αυστρο-γερμανικής Ρομαντικής παράδοσης, που σκηνοθετεί για μικρό αριθμό παραστάσεων στο Θέατρο Τέχνης τον Νοέμβριο, γράφει στο artplay.gr ο Θέμελης Γλυνάτσης.
“Ο Γερμανός φιλόσοφος Τέοντορ Αντόρνο ήταν μόλις εικοσιπέντε χρονών όταν έγραψε το άρθρο του για τον Σούμπερτ, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Die Musik το 1928. Το συγκεκριμένο κείμενο του Αντόρνο για το Σούμπερτ, παρά την εντυπωσιακή παράβλεψή του από ένα μεγάλο μέρος μουσικολόγων, είναι ένας σπάνιος συνδυασμός πυκνού φιλοσοφικού στοχασμού και υψηλής ποιητικότητας που δεν αναλύει το έργο του συνθέτη, αλλά προτείνει μια σημαντική φιλοσοφική εντύπωση με βασικό γνώμονα την έννοια του τοπίου. Ο Αντόρνο επιλέγει το τοπίο σαν ερμηνευτική ενός συνθέτη, ο οποίος αναδόμησε και αναδιατύπωσε την αισθητική του Ρομαντικού τοπίου. Ο Αντόρνο γράφει: «Αυτό που έχουμε μπροστά μας [στη μουσική του Σούμπερτ] είναι ένα τοπίο θανάτου. Ακριβώς όπως η έννοια της ιστορίας δεν υπάρχει ανάμεσα στην εμφάνιση ενός Σουμπερτικού θέματος και ενός άλλου, κατ’ αναλογία, η ζωή δεν είναι το εσκεμμένο αντικείμενο της μουσικής του συνθέτη.»
Το Winterreise, ένα από τη σημαντικότερα έργα του Σούμπερτ, δεν είναι μια εξιστόρηση ενός ταξιδιού, αλλά η παράθεση αποσπασματικών εντυπώσεων που στόχο δεν έχουν την κατασκευή μιας γραμμικής αφήγησης, αλλά την σύνθεση μιας υποκειμενικής, αντι-ιστορικής εντύπωσης συνειδητά παγιδευμένης ανάμεσα στην παροντική εμπειρία του τοπίου και της ανάμνησης. Σε μια παρουσίαση του συγκεκριμένου κύκλου, το κοινό έρχεται αντιμέτωπο με ένα σολίστα ο οποίος από τη μια μεριά «διηγείται» την πορεία ενός περιπλανώμενου στα χιονισμένα τοπία της κεντρικής Ευρώπης, και από την άλλη «παριστά» αυτή την πορεία μπροστά στα μάτια μας. Η συχνότατη χρήση του παροντικού χρόνου στα ποιήματα που χρησιμοποιεί ο Σούμπερτ δημιουργούν μια χρονική ένταση που αποσταθεροποιεί τόσο τη χρονική υφή του ταξιδιού, όσο και του ίδιου του τοπίου. Ακούγοντας τον κύκλο, μας είναι αδύνατον να χαρτογραφήσουμε το ταξίδι του περιπλανώμενου μιας και το κάθε τραγούδι δεν είναι απλά ένας σταθμός κάπου, αλλά ένας σταθμός της εντύπωσης αυτού του κάπου. Είναι αποσπάσματα υποκειμενικών αντανακλάσεων ενός τοπίου, όχι χωροταξικά σημάδια στα οποία μπορούμε να επιστρέψουμε. Ταυτόχρονα, ο τραγουδιστής μιλάει ασταμάτητα για το τώρα – είναι λες και το κοινό εμπλέκεται στην περιπλάνηση.
Το ερώτημα είναι το εξής: πού είναι το τοπίο; Το τοπίο στο Winterreise λειτουργεί πάνω στη διαλεκτική του τώρα και του τότε, του εδώ και του εκεί – αν πούμε απλοϊκά πως ένα τοπίο εμφανίζεται όταν εγώ το διασχίζω αυτή τη στιγμή, ο κύκλος του Σούμπερτ αποδομεί τόσο το «εγώ» όσο και «αυτή τη στιγμή». Τα τοπία του Σούμπερτ είναι ταυτόχρονα εδώ και εκεί, τώρα και τότε, αποκτώντας με αυτό τον τρόπο μια χωρική και χρονική απροσδιοριστία. Το μόνο που βλέπουμε μπροστά μας είναι τον σολίστα ως κέντρο αυτής της διαλεκτικής. Άρα το τοπίο δεν είναι εικόνα, δεν είναι ένα κομμάτι μιας γεωγραφικής έκτασης, αλλά η εμπειρία της διαλεκτικής αστάθειας μιας υποκειμενικής εμπειρίας.
Αυτή η αστάθεια, σε συνδυασμό με την αποσπασματική φύση του Winterreise καθιστούν την μουσική εμπειρία πορώδη, ανοιχτή στο παροντικό βίωμα τόσο του κοινού όσο και των εκτελεστών.
Είναι το μελαγχολικό βίωμα του «παγώματος» του ανθρώπου ενώπιον μιας φύσης που πεθαίνει, μιας ζωής που αναπόφευκτα σβήνει. Το τοπίο δεν είναι πουθενά. Είναι η «εκ-κεντρική κατασκευή αυτού του τοπίου, όπου το κάθε σημείο αποκαλύπτεται στον περιπλανώμενο που περπατάει γύρω του χωρίς καμία ουσιαστική πρόοδο: οποιαδήποτε εξέλιξη είναι αντι-ύλη, το πρώτο βήμα εξίσου κοντά στο θάνατο όσο και το τελευταίο…».
Θέμελης Γλυνάτσης
Ταυτότητα παράστασης
Σκηνοθεσία: Θέμελης Γλυνάτσης
Σκηνικά: Παντελής Μάκκας, Ελευθερία Αράπογλου, Θέμελης Γλυνάτσης
Κοστούμια: Ελευθερία Αράπογλου
Φωτισμοί: Στέλλα Κάλτσου
Video: Παντελής Μάκκας
Πιάνο: Μιχάλης Παπαπέτρου
Φιγούρα 1: Χρήστος Κεχρής
Φιγούρα 2: Θανάσης Δόβρης
Φωτό : Μάριος Γαμπιεράκης
Info
Ημερομηνίες παραστάσεων: 10, 16, 17, 23 και 24 Νοεμβρίου 2015
Όλες οι παραστάσεις ξεκινούν στις 9.15μμ (διάρκεια παράστασης 80’)
Θέατρο Τέχνης, Φρυνίχου 14, Πλάκα
Τηλέφωνο επικοινωνίας και κρατήσεις: 210 32 22 464
Source: www.artplay.gr
20/10/2015